Biblioteczka rodzica

DYSLEKSJA ROZWOJOWA - to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.


TERMINOLOGIA Najczęściej stosuje się termin "dysleksja rozwojowa" dla określenia syndromu specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. Termin „rozwojowa” wskazuje na fakt wczesnych uwarunkowań tych trudności, trwających od urodzenia, a nie nabytych w późniejszym okresie życia.

Zarówno w praktyce, jak i  literaturze używa się terminu dysleksja w szerszym znaczeniu – dla wszystkich zaburzeń łącznie. Jednak dla wskazania rodzaju trudności stosuje się trzy pojęcia: dysleksja, dysgrafia i dysortografia.

DYSLEKSJA - specyficzne trudności w czytaniu;

DYSORTOGRAFIA - specyficzne trudności w pisaniu przejawiające się popełnianiem różnego rodzaju błędów (w tym błędy ortograficzne);

DYSGRAFIA - niski poziom graficzny pisma.


PRZYCZYNY
Zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych (analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej, motoryki) i ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej), funkcji językowych, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji czyli przewagi stronnej ciała, orientacji w schemacie ciała, kierunkach i przestrzeni.

ETIOLOGIA
Wymienia się kilka kategorii czynników sprawczych:

- minimalne uszkodzenia centralnego układu nerwowego z okresu ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu lub nabyte w pierwszych miesiącach życia,
- dziedziczność,
- opóźnienia w dojrzewaniu centralnego układu nerwowego,
- zaburzenia hormonalne w okresie rozwoju płodowego.

Niektórzy autorzy wymieniają tu również brak wyćwiczenia funkcji poznawczych i ruchowych zaangażowanych w proces czytania i  pisania w odpowiednim okresie życia, inni czynniki psychogenne i zaburzenia sfery emocjonalnej. Pewne jest, że duży wpływ na narastanie i pogłębianie się trudności ma zaniedbanie środowiskowe.


CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA

W literaturze europejskiej podaje się, że dzieci te stanowią 10-15% uczniów, w tym 4% to przypadki bardzo nasilonych trudności, które można byłoby określić nazwą głębokiej dysleksji. Chłopców dyslektyków jest czterokrotnie więcej niż dziewczynek. Badania w Polsce określają odsetek dysleksji na 9-10% (Bogdanowicz, Jaklewicz 1968-1982).


OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole, podczas gdy już w okresie przedszkolnym można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka dysleksji. Są to różne objawy, które obejmują zarówno problemy z mową, pisaniem, czytaniem jak i koordynacją ruchową.

W starszym wieku szkolnym można wyróżnić następujące problemy:

PISANIE
- klasyczne błędy ortograficzne,
- trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu,
- mylenie liter podobnych,
- pomijanie drobnych elementów graficznych, liczne przekreślenia,
- „zjadanie” końcówek lub liter,
- bardzo zmienny , nieutrwalony charakter pisma
- zmiana kolejności i błędne odtwarzanie liter,
- pismo lustrzane,
- zniekształcenia graficznej strony pisma- pismo nieczytelne, litery wykraczają poza linie, brak wiązania liter ze sobą,
- wolne tempo pisania.

CZYTANIE
- wolne tempo,
- błędy w czytaniu takie jak: mylenie, przestawianie, opuszczanie liter, niekiedy całych sylab,
- mylenie wyrazów o podobieństwie graficznym,
- czytanie „na pamięć”, zgadywanie,
- przekręcanie końcówek wyrazów,
- opuszczanie całego wiersza ,
- zamiana kolejności liter, a niekiedy całych wyrazów,
- trudności w zrozumieniu przeczytanej treści, gdyż zbytnia koncentracja na  technice czytania obniża rozumienie treści,
- głoskowanie, sylabizowanie lub czytanie wyraz za wyrazem.

UCZENIE SIĘ
- trudności z  organizacją struktury pracy, esejów, projektów, a także organizacją życia codziennego
- problemy z uogólnianiem i stosowaniem nowych reguł,
- krótkie okresy koncentracji uwagi i niewielki jej zakres,
- wymagają powtórzenia informacji więcej niż jeden raz

TRUDNOŚCI WYSTĘPUJĄCE W INNYCH PRZEDMIOTACH SZKOLNYCH (geografia, historia, ekonomia, matematyka, chemia, języki obce, przedmioty zawodowe, wychowanie fizyczne)
- trudności w uczeniu się pamięciowym (wiersze, nazwy dni, miesięcy, pór roku, daty, tabliczka mnożenia),
- trudności we wzrokowym ujmowaniu stosunków przestrzennych na  mapie, orientacja w stronach świata,
- kłopoty z różnicowaniem kształtów geometrycznych,
- trudności z rozumieniem pojęć takich jak wysokość, długość, szerokość, przekątna, powierzchnia figury, objętość bryły,
- mylenie pojęć, np.: kąt rozwarty, kąt ostry,
- trudności w dostrzeganiu relacji pomiędzy liczbami,
- trudności w rysowaniu grafów, wykresów, formuł, wykreślaniu tabel,
- błędne odczytywanie i mylenie cyfr, symboli i znaków (w zadaniach i  datach, symbolach chemicznych),
- trudności w rozumieniu i wykonywaniu poleceń na lekcjach WF z powodu słabej orientacji w schemacie własnego ciała (prawo-lewo).

KILKA PRAKTYCZNYCH POMYSŁÓW NA PRACĘ Z UCZNIEM DYSLEKTYCZNYM
- powinno się unikać odpytywania z głośnego czytania przed całą klasą, chyba, że uczeń sobie tego życzy,
- osiągnięcia ucznia powinny być oceniane bardziej na podstawie wypowiedzi ustnych niż pisemnych, prace pisemne należy oceniać pod względem zawartej treści a nie ortografii,
- należy zadawać proste pod względem konstrukcji pytania, kilkakrotnie je powtarzać,
- uczniowi nie należy dawać do nauczenia długich list wymieszanych wyrazów, ale łączyć je w „rodziny wyrazów” z różnym kluczem, np.: król, królestwo, królewna; mrówka, krówka, żarówka,
- należy uczyć ucznia pochodzenia słowa i pochodzenia wyrazów, aby mógł je lepiej zapamiętać,
- należy zachęcać ucznia, aby w trakcie nauki w domu czytał na głos własne pismo,
- w trakcie odpowiedzi należy dać uczniowi nieco więcej czasu na  zorganizowanie własnych myśli, np.: aby mógł napisać na kartce plan odpowiedzi
- należy używać sprawności prawopółkulowych: wyobraźni, wzorów, kolorów (kolorowa kreda) i wizualizacji do wspierania uczenia
- nowe informacje muszą być powtarzane więcej niż jeden raz (nawet, gdy uczeń sprawia wrażenie, że rozumie),
- a przede wszystkim należy wspierać mocne strony ucznia, zachęcać do wysiłku i być cierpliwym...

Ważne jest też by rodzice i nauczyciele dziecka z dysleksją unikali typowych błędów takich jak traktowanie dziecka jak chorego, mało zdolnego, leniwego lub wręcz złośliwego, karanie i wyśmiewanie się z błędów dziecka w nadziei, że to dobra mobilizacja do  pracy, oczekiwanie, że dziecko „samo z tego wyrośnie”, „weźmie się w garść” lub, że „ktoś je wyleczy”. Nie należy także ograniczać dziecku zajęć pozalekcyjnych, by mogło poświęcić więcej czasu nauce, ale też nie stosować tzw. „taryfy ulgowej” przy wykonywaniu ćwiczeń zaleconych dla uczniów z dysleksją, które przynoszą efekt tylko wtedy, gdy wykonywane są uważnie i  systematycznie.


Bibliografia:

1. Davis Ronald D., Dar dysleksji, Zysk I S-ka, Poznań 1997
2. Mickiewicz Janina, Jedynka z ortografii?, TNOiK, Toruń 1997
3. Rentflejsz – Kuczyk Amelia, Jak pomóc dzieciom dyslektycznym?, Juka, Warszawa 1999
4. Selikowitz Mark, Dysleksja, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999
5. Warszewski Roman, Jak wyleczyłem dziecko z dysleksji, Tower Press, Gdańsk 2002