Wielu rodziców zastanawia się czy rozwój mowy ich dzieci przebiega prawidłowo, a może jest opóźniony lub zaburzony . Często interesują nas również etapy kształtowania mowy , w którym okresie życia dziecko powinno wymawiać poszczególne głoski , wyrazy, zdania . Niestety nie u wszystkich dzieci rozwój ten przebiega podobnie , u jednych szybciej, u innych wolniej . Istotną rolę w tym procesie spełniają czynniki: biologiczne , psychofizyczne, wychowawcze , społeczne i emocjonalne. Częste kontakty werbalne poszerzają słownictwo czynne i bierne, doskonalą proces myślenia , uczą stosowania zasad gramatycznych . Zaniedbania środowiskowe , brak prawidłowych wzorców do naśladowania , mogą zaburzyć lub opóźnić rozwoju mowy dziecka .

                                            OKRES ROZWOJU MOWY DZIECKA ( wg Leona Kaczmarka)

I Etap przygotowawczy ,(3 -9 miesiąca życia płodowego):

• 4 m.ż. płodowego – odcuwanie zjawisk rytmicznych,

• 5-6 m. ż. płodowego – odczuwanie bodźców akustycznych,

• 6-7 m. ż. płodowego- ssanie palca i płacz,

• 7-9 m. ż. płodowego – zatrzymanie w pamięci głosu matki

II Okres melodii (sygnału , apelu ) ,do 1 roku życia : Dziecko krzykiem , płaczem sygnalizuje swoje potrzeby .

• W 2-3 m . ż , niemowlę zaczyna wydawać różne dźwięki zwane głużeniem- jest to pewna forma ćwiczeń artykulacyjnych ,

• w drugim półroczu życia obserwujemy gaworzenie(próby wydawania dźwięków , naśladowanie ich oraz powtarzanie )- forma ćwiczeń słuchowych,

III Okres wyrazu (sygnału jednoklasowego) to 1-2 rok życia : Dziecko opanowało samogłoski o , u, a, e, i, wymawia znaczną ilość spółgłosek p, b, m, t ,d ,ś ,ć ,n, ń , pojawiają się wypowiedzenia :jednoczłonowe , wyraz-zdanie. Często występuje zamiana głoski k na t np.tot zamiast kot, tura zamiast kura .

IV Okres zdania (sygnału dwuklasowego) to 2-3 rok życia :Dziecko wypowiada wszystkie samogłoski oraz spółgłoski: pi, bi mi,f, fi, ś,ć,dź,ń, k, g, ki,gi, t, n,z, l, li,ł,j. Sporadycznie pojawiają się głoski s,z,c,dz, niekiedy sz,ż, cz, dż. Wyłaniają się poszczególne formy gramatyczne, narasta słownik , (rzeczowniki , czasowniki , przymiotniki , liczebniki , przyimki , spójniki , przysłówki) Forma wypowiedzi :wypowiedzenia dwuczłonowe , zdanie z podmiotem i orzeczeniem , zdania :pytające, oznajmujące , rozkazujące , wykrzyknikowe ,

V Okres swoistej mowy dziecięcej (swoistych form językowych), 3-7 rok życia. W tym wieku dziecko potrafi prowadzić swobodne rozmowy .Wymowa raczej opanowana. Poszerzone słownictwo (3500-7000 wyrazów) , w zależności od środowiska wychowawczego , pełna umiejętność budowania wypowiedzi i posługiwania się formami, które obowiązują . Utrwalone zostają szeregi: ciszacy: ś,ź,ć,dź; syczący: s, z, c, dz; szumiący: sz, ż, cz, dż. Prawidłowa artykulacja głoski r.

VI Okres opanowania podstaw języka (7-10 rok życia)

• bogactwo słownika biernego i czynnego,

• rozwój fleksji i składni.

Etapy kształtowania mowy przebiegają w zależności od rozwoju . W miarę możliwości i sprawności dziecko nabiera precyzji w posługiwaniu się aparatem artykulacyjnym , używa nowych słów w różnych sytuacjach życiowych . Sprawność narządów artykulacyjnych zależny od predyspozycji umysłowych i fizycznych . Mowa jest czynnością, której trzeba się uczyć i doskonalić.

                                   KILKA ZALECEN WCZESNEJ PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ                

- Mów powoli , wyraźnie , unikaj dziecinnego języka , twoje wypowiedzi powinny być poprawne,

- Pamiętaj aby w okresie kształtowania mowy pociecha nie kontaktowała się z osobami mającymi wadę wymowy ,

- Słuchaj co dziecko chce przekazać , (informacji) , a nie jak mówi , pozwól zakończyć wypowiedź bez przerywania , zadawaj dodatkowe pytania ,

- Pamiętaj o kontakcie wzrokowym , mów mu, że go słuchasz ,

- Nie należy poprawiać wymowy dziecka , stylu wypowiedzi, zawstydzać , karać , powoduje to hamowanie chęci do komunikacji , wyrażania siebie .

- Opowiadanie bajek , wspólne czytanie , oglądanie filmów , rozmowy na dany temat , poszerzają słownik oraz wyobraźnię

- Zwróć uwagę jak dziecko reaguje na dźwięki , czy odwraca głowę w kierunku, z którego wydobywa się dźwięk , czy podąża za dźwiękiem Brak reakcji może wskazywać na niedosłuch,

- Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych wady zgryzu , rozszczepy warg , podniebienia , wymagają porady lekarza ,

• Nie wymagaj wczesnego wymawiania poszczególnych głosek . Dziecko zmuszone do artykulacji zbyt trudnych głosek zaczyna je zniekształcać , tworząc nieprawidłowe nawyki artykulacyjne .

DZIESIĘĆ ZASDA DOMOWEJ PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ DLA RODZICA

1. „Włącz się „ do świadomej i systematycznej obserwacji dziecka.

2. Analizuj przyrost jego umiejętności językowo – komunikacyjnej, a w przypadku słabego przyrostu skontaktuj się z zaufanym specjalista- lekarzem pediatrą, logopeda, nauczycielem.

3. Zawsze mów zrozumiale do dziecka – bądź najlepszym przykładem starannej mowy i wymowy – ucz je powtarzać.

4. Często nagradzaj dziecko – uśmiechem, gestem, słowem, ale też wyznaczaj „granice”.

5. Jak najwcześniej osłuchaj dziecko ze słowem, czytanym – naucz je obcować z książkami i dbać o mnie.

6. CZĘSTO ŻARTUJ Z DZIECKIEM, UCZ JE WYLICZNEK I PROSTYCH PIOSENEK.

7. Zapewnij dziecku wiele okazji do ruchu, zabawy i pracy twórczej- stwórz warunki do rysowanie i malowania.

8. Dbaj o odpowiednią dietę dziecka – zróżnicowaną , wzbogaconą o witaminy, mikro- i makroelementy.

9. W razie obserwowanych trudności rozwojowych, edukacyjnych dziecka pamiętaj o konsultacji z pedagogiem lub psychologiem.

10. Szanuj indywidualność dziecka i ucz je samodzielności w każdej dziedzinie życia. NIE WYRĘCZAJ DZIECKO

W PODSTAWOWYCH CZYNNOŚCIACH: ubieranie i rozbieranie się, zawiązywanie sznurówek, jedzenie itp. !!!!!!

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE NARZĄDY ARTYKULACYJE

Poniższy zestaw ćwiczeń zawiera przykładowe zabawy , które możemy wykorzystać w domu podczas codziennych czynności . Celem ćwiczeń artykulacyjnych jest wypracowanie zręcznych ruchów języka , warg i podniebienia .

Przykładowe ćwiczenia warg

-cmokanie i parskanie

-gwizdanie i ziewanie

-granie palcami na wargach

-robieni dzióbka (rybki)

-utrzymywanie ołówka między nosem, a wargą górną (zabawa w wąsy)

-wyrywanie kartki papiery z zaciśniętych warg

-nadymania policzków i powolne wydychanie powietrza

Przykładowe ćwiczenia języka

-oblizywanie warg , można użyć kremu czekoladowego , nakładając go w kąciki ust lub na dolną i górną wargę

-wypychanie językiem policzków (udawanie ssania cukierka )

-układanie języka w rulonik

-klaskanie językiem ( zabawa w konika)

-oblizywanie policzków (zabawa w malowanie ścian domu )

-oblizywanie podniebienia (malowanie sufitu domku)

-liczenie górnych zębów (zawieszanie firanek)

Przykładowe ćwiczenia oddechowe

-dmuchanie na gorącą zupę (kisiel , studzenie )

-dmuchanie na wiatraczek

-puszczanie baniek mydlanych

-zdmuchiwanie świecy (zabawa w tańczący płomyk)

-zdmuchiwanie skrawków papieru z powierzchni o różnym podłożu ( np. przy użyciu słomki)

Przykładowe ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie

-ziewanie –z opuszczoną nisko szczęką

-chrapanie na wdechu i wydechu

-wymawianie głosek k g z samogłoskami

Przykładowe ćwiczenia rozwijające percepcję słuchową

-wsłuchiwanie się w ciszę , wyłapywanie dźwięków z otoczenia

-rozpoznawanie i naśladowanie odgłosów zwierząt ,dźwięków wydawanych przez przedmioty

-wyklaskiwanie rytmu piosenki lub wierszyka

Drogi rodzicu co powinno zwrócić twoją uwagę :

-język wysunięty na wargę lub dolne zęby ,

- ciągle uchylone usta ,

-w okresie niemowlęcym brak gaworzenia ,

- brak swoistej mowy dziecięcej ,

-ślinienie ( poza okresem ząbkowania )